Akdeniz Genel Bal?k�?l?k Komisyonunun Y?lan Bal??? Uzman? Prof. Dr. ?�kran Yal�?n �zdilek, Meksika K�rfezi ve Sargasso Denizi'nde �reyip 2-3 y?lda 6-7 bin kilometre katederek Akdeniz'e gelen, T�rkiye'de baz? g�l ve nehirlerde b�y�yen y?lan bal?klar?n?n neslinin devam? i�in akarsulardaki ya?am alanlar?n?n korunmas? �a?r?s?nda bulundu.�anakkale Onsekiz Mart �niversitesi Fen Fak�ltesi Biyoloji B�l�m� Ana Bilim Dal? Ba?kan? Prof. Dr. �zdilek, AA muhabirine, T�rkiye'de en fazla Bafa G�l� ile B�y�k Menderes, K���k Menderes ve Gediz nehirlerinde rastlanan y?lan bal???n?n u?rak yerlerinden birinin �anakkale'deki Sar?�ay oldu?unu s�yledi.?nsanlar hen�z yery�z�nde yokken, 50-55 milyon y?l �ncesine ait fosilleri bulunan y?lan bal?klar?n?n bir�ok jeolojik ve iklim zorluklar?n? a?t???n? belirten �zdilek, hayatlar?nda bir kez d�l veren bu t�r�n yumurtadan �?kt?klar?nda yaprak formunda oldu?unu, tatl? sulara girmeden �nce y?lan bal??? ?eklini ald???n? anlatt?.Bu s�re�te ?effaf ve 5-7 santimetre boyunda olan ve cam y?lan bal??? olarak adland?r?lan canl?n?n ac? sulara, lag�nlere, g�llere, akarsulara girdiklerinde pigmentle?ip sar? renk ald???n?, t�r�n baz? bireylerinin �n�nde baraj veya ba?ka engeller yoksa akarsular?n �st taraflar?na g�� etti?ini dile getiren �zdilek, '?� sularda 10-20 y?l kald?ktan sonra tekrar a?a??lara do?ru g��e ba?l?yorlar. Bal?k�?lardan ka�abilenler denize a�?l?yor ve d�nyaya geldikleri Sargasso Denizi'ne do?ru g�� ediyorlar. Bu uzun yolculuk s?ras?nda beslenemedikleri i�in mideleri k�reliyor, yumurta ve spermlerini buraya b?rakt?ktan sonra �l�yorlar.' dedi.�zdilek, Atlas Okyanusu'ndan Akdeniz'e gelen cam y?lan bal?klar?n?n akarsulara girdikten sonra �nemli sorunlarla kar??la?t?klar?n?, bunlar?n ba??nda insanlar taraf?ndan avlanmalar? oldu?unu s�yledi.Yavru gelmeyince stokun yenilenmesinin m�mk�n olmad???n? kaydeden �zdilek, s�zlerini ?�yle s�rd�rd�: 'En b�y�k sorunlardan biri bu. �lkemizde cam y?lan bal??? avc?l??? yok, dolay?s?yla bizim �lkemiz a�?s?ndan b�yle bir sorun yok ama son y?llarda akarsular �zerine kurulan barajlar, g�� engeline yol a�?yor. Bunun yan?nda akarsular?m?z kirleniyor, akarsular?m?z art?k akm?yor. Akarsular?m?zdaki bu manzara maalesef kirli olarak de?erlendiriliyor. Akarsular?m?z betonlara d�n�?t�r�l�yor. Betonla?t?r?l?nca yiyecek mi kal?r orada? Yok. Yiyecek olmay?nca bu hayvanlar nas?l beslenecek? Kirlilik, besin azl???, habitat kayb? ve b�t�n bunlar?n hepsi yanl?? uygulama.'�zdilek, y?lan bal?klar?n?n g�� etmeye ba?lad?klar?nda s�r�ler halinde geldiklerini, s?cakl?k ve tuzluluk durumuna g�re bulduklar? ilk ak?nt?ya, i�eriye do?ru g�� ettiklerini s�yledi.�anakkale'den Hatay'daki Asi Nehri'nin giri?ine kadar olan b�l�mde T�rkiye sular?na giren t�r�n, Akdeniz'e d�k�len t�m akarsularda kirlilik yoksa ya?ayabildi?ini dile getiren �zdilek, ?u bilgileri payla?t?: 'Sargasso Denizi'nden gelen y?lan bal?klar? sadece T�rkiye'ye de?il, Yunanistan, M?s?r, Cezayir, Tunus, ?talya, Fransa'ya ve b�t�n Kuzey Avrupa �lkelerine g�� ediyor. Dolay?s?yla tam olarak stok belirlemek m�mk�n de?il ancak stok g�stergelerine bak?yoruz. Gelen ne kadar var? O gelenin miktar?na g�re de?erlendirme yapabiliyoruz. Nesli tehlike alt?nda. Bunu avc?l?k verilerinden g�r�yoruz. Eskiden T�rkiye'de kaydedilen avc?l?k verilerini ?imdiki verilerle kar??la?t?r?yoruz. Aradaki fark bize bunu zaten g�steriyor. Bu i?i bilenler, y?lan bal??? avlayanlar, a�?k ve bariz ?ekilde bunu g�r�yor. Eskiden tezgahlarda y?lan bal??? sat?l?rken, ?imdi sipari?le insanlar yeme?e y?lan bal??? bulam?yor.''Bu suya kanalizasyon, g�bre, hayvansal, tar?msal at?klar giriyor'�zdilek, y?lan bal???n?n, insan v�cuduna yarayan Omega-3 ya? sistemini i�ermesi bak?m?ndan da �ok k?ymetli oldu?unu belirtti.�zellikle tatl? sularda �ok farkl? bir diyetle beslendi?i i�in bu t�rdeki ya? asidi kompozisyonunun di?er bal?klara k?yasla farkl? oldu?unu, insan sa?l??? i�in �ok yararl? ya? asidi kompozisyonlar?n? i�erdi?ini anlatan �zdilek, ?unlar? kaydetti: 'Y?lan bal??? avc?l???yla ilgili kurallar di?er �lkelere k?yasla T�rkiye'de �ok fazla kat? ve yerinde. Akarsularda avc?l?k yasak, lag�n alanlar?nda ise belli zamanlarda avc?l?k yasak. En �nemlisi bizde boy yasa?? var. 50 santimetrenin alt?ndaki y?lan bal?klar?n?n avlanmas? kesinlikle yasak. Bu, di?er �lkelerde �yle de?il. Bunun haricinde amat�r bal?k�?l???n yasaklanma durumu olabilir ama ticari avc?l?kta da belli bir kota durumu var. T�rkiye'de hem zaman hem yer hem miktar yasaklar? var.'Prof. Dr. �zdilek, ?unlar? s�yledi: 'T�rkiye'de y?lan bal?klar?yla ilgili en �nemli sorun, habitat kayb?. �anakkale'deki Kepez Deresi normalde y?lan bal??? habitat?d?r. Bunun gibi b�t�n derelerin tahrip oldu?unu d�?�nd�?�n�zde nerede beslenecek bu hayvanlar? Sar?�ay'daki sazl?klar, baz? insanlara k�t� g�r�nt� gibi gelebilir ama bunlar suyu temizlemek i�in �al??an fabrikalar. Bu suya kanalizasyon, g�bre, hayvansal, tar?msal at?klar giriyor. Bu besleyicileri yosunlar, kenardaki bitkiler, suyun �zerindeki su mercimekleri ya da ipliksi algler ya da a?a�lar kullan?r. A?ac? yok ederseniz meydan kime kal?r? Ondan daha az g��l� olan sazl?klara. Onlar? da yok ederseniz ipliksi alglere kal?r. ?pliksi algler �o?al?nca ne olur? Akarsuyun �st�n� bir bulut gibi �rter. B�ylece a?a??s? oksijensiz, pis kokulu, kirli hale gelir.'