Fransa'n?n Kanak Senat�r� Robert Wienie Xowie, Hint-Pasifik b�lgesindeki Frans?z s�m�rgesi Yeni Kaledonya'da son aylarda ya?anan olaylar sonras?nda, Ada i�in tek �arenin ba??ms?zl???na kavu?mak oldu?unu s�yledi.Yeni Kaledonya 171 y?l �nce, 24 Eyl�l 1853'te Frans?z vesayeti alt?na girerken, zaman i�inde Ada'ya Frans?zlar ve Cezayirli tutuklular yerle?tirildi.1980'li ve 90'l? y?llarda Paris h�k�meti ile Yeni Kaledonya aras?nda yap?lan anla?malar, Ada'n?n daha �zerk bir y�netime kavu?mas?n? sa?lad?.Ancak son zamanlarda Fransa'n?n 'anayasal reform' ad? alt?nda, Yeni Kaledonya'daki Kanak halk?n? se�imlerde etkisiz hale getirmek amac?yla Frans?zlar? se�men listesine ekleme giri?imi, Ada'da tepkilere yol a�t?.Bu durum kar??s?nda Kanaklar, 13 May?s'tan itibaren sokaklara inerek protestolara ba?lad?.Paris h�k�meti ise g�sterileri bast?rmak i�in �e?itli k?s?tlay?c? �nlemler alarak, binlerce g�venlik g�c�n� Ada'ya g�nderdi.Bu olaylarda ?u ana kadar 13 ki?inin ya?am?n? yitirdi?i belirtilirken, �l� say?s?n?n g�n ge�tik�e artmas? b�lge halk?nda endi?e yarat?yor.24 Eyl�l'de Kanak kabile liderleri, Frans?z vesayetinin 171. y?l d�n�m�nde, Ada'n?n geleneksel topraklar? �zerinde tek tarafl? egemenlik ilan etti.Fransa'da Parlamentonun �st kanad? Senatoda g�rev alan Kanak Senat�r Xowie, Fransa ve Yeni Kaledonya aras?ndaki son geli?meleri AA muhabirine de?erlendirdi.Xowie, Paris h�k�metinin, se�men k�t�?�n� de?i?tirmeye y�nelik reform tasar?s?n? parlamentodan ge�irmeye �al??mas?n?n Ada'daki mevcut durumu tetikledi?ini a�?klad?.Senat�r Xowie, Frans?z devletinin ba??ms?zl?k yanl?lar?yla yeniden diyalog kurmas? ve reform tasar?s?n? geri �ekerek g�ven vermesi gerekti?ini ifade etti.Yeni h�k�metin Yeni Kaledonya �zerindeki etkilerine de de?inen Xowie, ?u ifadeleri kulland?: 'Hayalle kap?lmamak gerekiyor. Yeni bir h�k�met var, bu do?ru. Bu h�k�metin ba?ka �o?unluklara ba?l? oldu?unu g�rd�k. ve bu h�k�metin kurulmas?n?n ne kadar yava? ilerledi?ini ve uzun s�rd�?�n� dikkate ald???m?zda, asl?nda h�k�metin her zaman Elysee (Cumhurba?kanl???) taraf?ndan y�nlendirece?ini anl?yoruz.'Xowie, Yeni Kaledonyal? ba??ms?zl?k yanl?lar?n?n bu ger�e?i kabul etmesi gerekti?ini savundu.Fransa'n?n 1998'de imzalad??? Noumea Anla?mas? s�recinin, Ada'n?n ba??ms?zl?k ge�i? s�recinin temelini olu?turdu?unu hat?rlatan Xowie, ?�yle devam etti: 'Daha da ileriye gitmek gerekiyordu. Son aylarda g�rd�klerimiz ve ya?ananlardan sonra bug�n �lke i�in kal?c? bar??tan ba?ka �are yok; bunun ad? 'egemenlik'. Bundan ba?ka �are yok.'Xowie, Yeni Kaledonyal? ba??ms?zl?k yanl?lar?n?n, Adalar?ndan 17 bin kilometre uzakl?ktaki Fransa'da tutuklu olmas?n? �z�c� buldu?unu dile getirerek, 'Buna tepki verdik ��nk� aile ba?lar?ndan uzakla?t?rma iste?i var. ?nsan haklar?na uyan bir �lke olan Fransa'n?n tekrar g�zden ge�irmesi ve d�?�nmesi gereken ?eyler var. ��nk�, insan haklar?n?n oldu?u bir �lkede, insanlar?n onurunu ve �zellikle de haklar?n? kaybetmesine te?vik etmeye devam edemeyiz.' ifadelerini kulland?.Yeni Kaledonya'daki ekonomik durumun zorlay?c? sonu�lar do?uraca??n? vurgulayan Xowie, buna ��z�m bulmak i�in kollar? s?vamaya �a??rd?.Yeni Kaledonya'da yak?n tarihte ba??ms?zl?k talebi s�reciAda'da 1984-1988'de ba??ms?zl?k yanl?lar? ve kar??tlar? aras?nda �?kan olaylarda, aralar?nda Kanak ve jandarmalar?n da bulundu?u 90'dan fazla ki?i ya?am?n? yitirdi.'?� sava??' and?ran 4 y?ll?k kritik s�recin ard?ndan, Frans?z h�k�meti, Yeni Kaledonyal? ba??ms?zl?k yanl?lar? ve kar??tlar? ile 26 Haziran 1988'de Paris'te bir araya gelerek, Ada'n?n gelece?ini belirlemek i�in Matignon Anla?mas?'n? imzalad?.Anla?mada, tutuklu Kanaklar?n serbest b?rak?lmas? ve Ada'da 10 y?l i�inde ba??ms?zl?k i�in referandum d�zenlenmesi �ng�r�l�yordu.10 y?l sonra, 5 May?s 1998'de Yeni Kaledonya'da, taraflar aras?nda imzalanan Noumea Anla?mas? ile Kanaklar?n kendi topraklar?nda az?nl?k stat�s�ne d�?mesini �nlemek i�in yerel se�imlerde oy kullanma hakk?, 1998'den �nce Ada'da ikamet eden ki?iler ve onlar?n �ocuklar?yla s?n?rland?r?ld?.Bu anla?ma, Yeni Kaledonya'da ba??ms?zl?k i�in en fazla 3 referandum yap?lmas?n? �ng�r�yordu. Ada'da, bu kapsamda 2018, 2020 ve 2021'de d�zenlenen ba??ms?zl?k referandumlar?nda ise sand?ktan 'hay?r' oyu �?kt?.Ba??ms?zl?k yanl?s? Kanak Sosyalist Ulusal Kurtulu? Cephesi (FLNKS), yerel halk?n 'yas s�reci' nedeniyle 2021'de yap?lan referandumun Kovid-19 salg?n?n?n etkisinden daha uzak bir tarihte d�zenlenmesini istemi?ti.Fransa bu talebi kabul etmeyince, Yeni Kaledonyal? ba??ms?zl?k yanl?lar? halka sand??a gitmeme �a?r?s?nda bulunmu?tu.